Quantcast
Channel: موسسه مطالعات ایران اوراسیا - آخرين عناوين ازبكستان :: نسخه کامل

ازبكستان

0
0
آموزش عالی و دانشگاه‌های ازبکستان ازبکستان ازبکستان ازبکستان از ج‍ی‍ح‍ون‌ ت‍ا وخ‍ش‌: گ‍زارش‌ س‍ف‍ر ب‍ه‌ م‍اوراآال‍ن‍ه‍ر از س‍م‍رق‍ن‍د چ‍و ق‍ن‍د (گ‍زی‍ن‍ه‌ ش‍ع‍ر م‍ع‍اص‍ر ف‍ارس‍ی‌ ت‍اج‍ی‍ک‍ی‌ ازب‍ک‍س‍ت‍ان‌) اص‍لاح‍ات‌ اق‍ت‍ص‍ادی‌ در ازب‍ک‍س‍ت‍ان‌ اف‍س‍ان‍ه‌ه‍ای‌ ت‍رک‍س‍ت‍ان‌ ش‍وروی‌ (اف‍س‍ان‍ه‌ه‍ای‌ م‍ردم‌ ازب‍ک‍س‍ت‍ان‌) ایران‌شناسان ازبکستان تحلیل جریانهای ادبی و گزینه‌ی شعر فارسی‌سرایان ازبکستان ت‍ذک‍ره‌ ش‍ع‍رای‌ خ‍ج‍ن‍د ج‍ن‍ب‍ش‌ اس‍لام‍ی‌ ازب‍ک‍س‍ت‍ان‌ ح‍زب‌ ال‍ت‍ح‍ری‍ر ازب‍ک‍س‍ت‍ان‌ دان‍ش‍ن‍ام‍ه‌ زب‍ان‌ و ادب‍ی‍ات‌ ف‍ارس‍ی‌ ازب‍ک‍س‍ت‍ان‌ (ق‍رن‌ ب‍ی‍س‍ت‍م‌ ت‍ا ک‍ن‍ون‌) دیوان املای بخارایی راهنمای تجارت با کشور ازبکستان س‍ی‍م‍ای‌ ف‍ره‍ن‍گ‍ی‌ ازب‍ک‍س‍ت‍ان‌ ش‍ن‍اس‍ن‍ام‍ه‌ی‌ ف‍ره‍ن‍گ‍ی‌ ج‍م‍ه‍وری‌ ازب‍ک‍س‍ت‍ان‌ ض‍رب‌ال‍م‍ث‍ل‌ه‍ای‌ م‍ش‍ت‍رک‌ ف‍ارس‍ی‌ - ازب‍ک‍ی‌ غ‍ری‍ب‍ه‌ه‍ای‌ آش‍ن‍ا: ش‍ع‍رف‍ارس‍ی‌ م‍اوراآ ال‍ن‍ه‍ر ق‍رن‌ ب‍ی‍س‍ت‌ ب‍ات‍ک‍ی‍ه‌ ب‍رم‍ح‍ی‍ط ه‍ای‌ ادب‍ی‌ خ‍وق‍ن‍د ف‍ه‍رس‍ت ن‍س‍خ‌ خ‍طی‌ ف‍ارس‍ی‌ ان‍س‍ت‍ی‍ت‍وی‌ ش‍رق‌ش‍ن‍اس‍ی‌ اب‍وری‍ح‍ان‌ ب‍ی‍رون‍ی‌ ف‍ره‍ن‍گ‍س‍ت‍ان‌ ع‍ل‍وم‌ از ف‍ه‍رست ن‍ام‍گ‍وی‌ ن‍س‍خ‌ خ‍طی‌ م‍خ‍زن‌ ح‍م‍ی‍د س‍ل‍ی‍م‍ان‌ ان‍س‍ت‍ی‍ت‍وی‌ ش‍رق‌ش‍ن‍اس‍ی‌ اب‍وری‍ح‍ان‌ ب‍ی‍رون‍ی عنوان ف‍ه‍رست ن‍س‍خ‌ خ‍طی‌ ف‍ارس‍ی‌ گ‍ن‍ج‍ی‍ن‍ه‌ ان‍س‍ت‍ی‍ت‍وی‌ ش‍رق‌ش‍ن‍اس‍ی‌ اب‍وری‍ح‍ان‌ ب‍ی‍رون‍ی‌ - ت‍اش‍ک‍ن فهرست نسخه‌های خطی کتابخانه رونقی - شهر سبز "ازبکستان" گنجینه دست نویس های شرقی م‍ام‍وری‍ت‌ ب‍ه‌ ت‍اش‍ک‍ن‍د مج‍م‍وعه‌ ن‍س‍خ‍ه‌ه‍ای‌ خ‍طی‌ ف‍ارس‍ی‌ ف‍ره‍ن‍گ‍س‍ت‍ان‌ ع‍ل‍وم‌ ج‍م‍ه‍وری‌ ازب‍ک‍س‍ت‍ان‌ م‍ج‍ل‍دات‌ ۱- ۶ مدارس عالی و علم در ازبکستان شوروی ان‍ق‍لاب‌ اک‍ت‍ب‍ر و آزادی‌ زن‍ان‌ در ازب‍ک‍س‍ت‍ان‌ ش‍وروی‌

تاريخ ازبكستان

0
0
تاریخ مختصر ازبكستان سرزمین فعلی ازبکستان از دوران پیش از تاریخ، مسکونی بوده و تمدنهای گوناگونی را به خود دیده است. در قرن ششم قبل از میلاد بخش اعظم این سرزمین تحت حکومت دولت هخامنشی قرار داشت. اسکندر کبیر در سال ۳۲۹ قبل از میلاد به این ناحیه تاخت و پس از او سرزمین کنونی ازبکستان جزیی از کشور یونانی باکتریا شد. از قرن اول میلادی نخست سکائیان ،سپس اقوام تخار (که بعدها کوشانیان را بنیاد نهادند )این سرزمین را فتح کردند که سرانجام خود به دست هونها (هیاطله) از میان رفتند. نخستین رویارویی مسلمانان به این منطقه ظاهرا در حدود دهه ۵ هجری بوده است. ازبکستان تا اواسط قرن ۶ م تحت حکومت خانات ترک درآمد. اسماعیل سامانی در ۸۷۳ م با تسلط خود بر ماوراءالنهر و خوارزم، سلطه سامانیان بخارا را بنیان نهاد. قره خانیان که بیشتر هویت ترکی داشتند سامانیان را در ۹۹۹ م از حکومت بر کنار کردند. در اواخر قرن ۱۰ م قبایل سلجوق به مرور در ماوراءالنهر استقرار یافتند و توانستند تا اوایل قرن دوازدهم بیشتر خاک ازبکستان کنونی را به کنترل خود در آورند لیکن در سال ۱۱۳۷ م به سختی از قره ختائی ها شکست خوردند. خوارزمشاهیان که ابتدا به قره ختائیها کمک کردند تا به قدرت برسند، در پایان قرن ۱۲م خود حکومت آنها را بر انداختند. مغولها در سال ۱۲۱۹ م به آسیای مرکزی یورش آوردند و در عرض چند ماه بخارا، سمرقند و خوارزم را فتح کرده نواحی وسیعی از شمال، جنوب، خاور و باختر این سرزمین را اشغال کردند. تاخت و تاز های وحشیانه مغول نتوانست تغییر مهمی در مشی زندگی مردم آسیای مرکزی پدید آورد، اما مغولان شیوه‌های قدیمی تجارت و کشاورزی این ناحیه را از هم گسستند و شیرازه حیات فرهنگی آنان را از هم پاشیدند.صدها سال طول کشید تا این صدمات جبران شود. اما از جهت دیگر سیر تحولات آینده را نیز از پیش تعیین کرد. زیرا برای نخستین بار ارتباط محدودی بین آسیای مرکزی و سرزمین روسیه برقرار ساخت. زوال حکومت ایلخانی پس از ابو سعید همراه با تشکل حکومتهای محلی از خاندان او بود. تیمور در اوایل جوانی، حکومت در هم پاشیده مغولان را سرو سامان داد و با ازدواج با دختر یکی از بزرگان منطقه (از نوادگان چنگیز) توانست با نام امیر تیمور گورکانی شهرتی در این منطقه بدست آورد. تیمور به تدریج حکومت نیرومندی را در آسیای مرکزی بنا نهاد. حکومت تیموریان توسط شیبانیان منقرض شد. ابوالخیر یکی از اخلاف شیبان، جوانترین فرزند جوجی، قدرت ازبکها را در آسیای مرکزی پایه گذاری کرد. ابوالخیر تا ۱۴۱۳م توانست خوارزم را فتح کنند و بیشتر قبچاقهای دشتی را مقهور سازد و تا ۱۴۴۷م حکومت خود را در نواحی سیر دریا تثبیت کند. محمد شیبانی، پسر وی در آغاز قرن ۱۶ آخرین حکمران خاندان تیمور را برانداخت و تسلط ازبکها را بر ماوراءالنهر قطعی ساخت. اما این پیروزی دوام چندانی نیافت. زیرا بابر (امپراطور آینده مغولی هند) به نوبه خود این حکومت را از میان برداشت. ازبکها تا ۱۵۰۵ م سرزمین از دست رفته را باز پس گرفتند، لیکن در سالهای متعاقب آن ازبکستان به سبب برتری جويیهای شاه اسماعیل صفوی، بابر و ازبکان، میان ایشان دست به دست چرخید. سلسه شیبانی در دوران حکومت عبدالله خان، حاکم بخارا از سال ۱۵۵۷ م و زمامدار همه سرزمینهای ازبک، در سالهای ۱۵۹۳-۱۵۸۳م به اوج اعتلای قدرت خود رسید. در دوران زمامداری او، خانات ازبک به سرزمینی که از خاور به ختن و کاشغر، از جنوب به بلخ و بدخشان و از شمال به تاشکند می رسید حکم می راندند. ازبک‌ها نخستین بار در خلال قرن ۱۵ م خود را بر ماوراءالنهر تحمیل کرده بودند،تا این هنگام با ساکنان پیشین این منطقه از جمله اقوام دیگر ترک (نظیر قره‌خانیها) که خیلی پیش از آنها در ماوراءالنهر سکنی داشتند، در آمیخته بودند. از این روی، ازبک همه ساکنان این نواحی را در بر گرفت. نادر شاه افشار در سال ۱۷۴۰م مدت کوتاهی کنترل آسیای مرکزی را به دست آورد. ۱۳ سال بعد محمد رحیم بی، دست نشانده نادر شاه، آخرین حاکم آستراخانی بخارا را بیرون راند و خود زمام امور را به دست گرفت. محمد رحیم به عوض لقب سنتی خان خود را «امیر» نامید. او سلسله «مانقیت» را تشکیل داد که امرای ان تا اعلام جمهوری بخارا در سال ۱۹۲۰ م بر این خطه حکم راندند. مانقیتها در اواخر قرن ۱۸م زیر فرمان امیر معصوم، بیشتر ساکنان سرزمینهای جنوبی خود را مقهور ساختند. خطه مرو را در سال ۱۷۸۵م ویران كردند، به خراسان تاختند و سرانجام خیوه را به تصرف در آوردند. محمد امین تا ۱۹۲۰م بر خیوه که تبدیل به جمهوری شد، حکومت کردند. در اوایل قرن ۱۹م خانات خیوه ساحل جنوبی در یاچه آرال را تحت کنترل خود داشت ،امیر نشین بخارا بر سرزمین کنونی ازبکستان و تاجیکستان حکم می‌راند و خانات خوقند بر اراضی دو طرف سیر دریا از دریاچه آرال تا قرقیزستان فعلی حکومت می‌کردند. روس‌ها با تحت‌الحمایه کردن قزاقستان در قرن ۱۸ نخستین گام را برای سلطه بر آسیای مرکزی برداشتند. پس از شکست حمله به خیوه در سال ۱۸۳۸م، نخستین حمله موفق روسها به ماوراءالنهر به خان نشین خوقند در سال ۱۸۶۵ م اتفاق افتاد که موجب فتح تاشکند و الحاق آن به روسیه شد. پس از آن در ۱۸۶۸م نام سمرقند و امیر نشین بخارا در ۱۸۷۶م به منطقه ترکستان تغییر یافت. شهر تاشکند که از اهمیت بیشتری نسبت به بخارا و سمرقند برخوردار بود، از سوی روسها به مرکزیت منطقه انتخاب شد و در روند گسترش خود، جمعیت روسی فراوانی را جذب کرد. با برپا شدن شورش در سال ۱۹۱۶م در آسیای مرکزی که در اعتراض به سربازگیری روسها بود، سراسر ازبکستان فعلی در مقابل سلطه روسها به پاخاست. نخستین بار قدرت شوروی در نوامبر ۱۹۱۷م در تاشکند استقرار یافت. در آوریل ۱۹۱۸ م، جمهوری خودمختار شوروی سوسیالیستی ترکستان شامل سرزمین پیشین ترکستان تشکیل شد. نیروهای ضد بلشویک در تابستان آن سال، ترکستان را از بقیه خاک جمهوری فدراتیو روسیه جدا کردند. در درون جمهوری جدید هم نیروهای مختلفی برای کسب قدرت با یکدیگر ستیز می کردند که عبارت بودند از: انگلیسها (که از طریق ایران تاخت و تاز می کردند) ارتش سفید و نهضت ملی گرای باسماچی ها بویژه در نواحی فرغانه و سیر دریا و نیز در خانات نیروی بیشتری داشت. سر انجام در سپتامبر ۱۹۱۹ قدرت شوروی به رهبری « فرونزه » و « کوبیشف» در ترکستان اعاده شد. با استیلای ارتش سرخ بر بخشی از ماوراءالنهر و خان خیوه که در ۱۹۲۰ خلع شده بود، قلمرو ایشان به جمهوری شوروی بخارا و خوارزم تغییر نام یافت. بالاخره در ۲۷ نوامبر ۱۹۲۴م این منطقه به ۵ جمهوری تجزیه شد که یکی از آنها ازبکستان بود و شامل تاجیکستان امروزی نیز هست. جمهوری خود مختار تاجیکستان در سال ۱۹۲۹ به موضع یک جمهوری متحد ارتقا داده شد و در عوض برای جبران این زیان در سال ۱۹۳۶م، رهبری ازبکستان موفق شد استالین را راضی نماید تا جمهوری خود مختار قره قالپاقستان که در آن زمان بخشی از جمهوری روسیه به شمار می آمد را به ازبکستان ملحق نماید. مرحله دیگر گسترش ازبکستان در سال ۱۹۶۳م با افزوده شدن بخشی از «استپ هنگری» (از قزاقستان ) به آن بود که علت آن نیز نزدیکی رشیداف دبیر اول وقت حزب کمونیست ازبکستان به برژنف بود. گفتنی است که سمرقند از سال ۱۹۲۴ تا سال ۱۹۳۰ پایتخت ازبکستان بمحسوب مي شد و در آن سال تاشکند برای پایتختی ازبکستان برگزیده شد. رسوخ ادیان و مذاهب در ازبکستان ازبکستان کشوری است که پیروان قریب به ۱۵ دین و مذهب مختلف را در خود جای داده است. عمده ترین ادیان مذکور عبارتند از: اسلام، مسیحیت، یهودیت. الف: اسلام به دنبال فتح خراسان بدست اعراب در سالهای ۷۰-۶۰ هجری، لشکرکشی های متفرق اعراب به ماوراءالنهر با کمک حکام محلی که علیه یکدیگر مبارزه می کردند، منجر به فتوحات اردوی مسلمانان شد که اسکان گروه های عرب را در نقاطی از این سرزمین به دنبال داشت. اعراب برای اولین بار در سال ۶۵۱ م در محدوده آسیای مرکزی از جمله هرات، بلخ و مرو حضور پیدا کردند. در سال ۷۰۸ م قتیبةبن مسلم از سوی حجاج به عنوان والی خراسان مامور فتح نهایی ماوراءالنهر شد و وی در طول قریب ۲۰ سال تا نزدیکی مرز چین و کاشغر و از شمال تا حدود تاشکند کنونی لشکر كشید. وی در سال ۷۰۹م به بخارا حمله کرده و در سال ۷۱۲م آنجا را فتح کرد. متعاقبا خوارزم در سال ۷۱۳م، سمرقند در ۷۱۴م و تاشکند و فرغانه در ۷۱۶م فتح شد. بدین ترتیب دین اسلام به مرور زمان در آسیای مرکزی نفوذ کرده، گسترده شد. ب: مسیحیت در پی تبلیغ مهاجرین در قرن ۴-۲ میلادی، مسیحیت در ازبکستان نفوذ كرد. در قرن ۴م پیروان زیادی در ازبکستان پیدا کرد و در حال حاضر ۲۷ کلیسا به این دين اختصاص دارد. بطور عمده روس‌ها پیرو مسحيت هستند. مذهب کاتولیک نیز در قرن ۱۳م وارد ازبکستان شده که عمدتا لهستانی‌ها و لیتوانی‌ها پیرو آن هستند.کاتولیک‌ها ۳ کلیسا دارند. دیگر فرقه های مسیحیت من‌جمله ادونتیست‌ها، بابپتیست‌ها، متدیست‌ها و ارامنه نیز در ازبکستان پیروانی دارند. ج: یهودیت مقارن زمانی که شارلمانی تاج امپراطوری غرب را بر سر داشت، درکرانه های خاوری اروپا در میان قفقاز و ولگا، دولت یهودی « امپراطوری خزر » فرمان می راند. کشور خزر ها موضع استراتژیکی مهمی را در مدخل حیاتی میان دریای سیاه و دریای مازندران اشغال کرده بود و مردمی از تبار ترکان در آن زندگی می کردند. این کشور به منزله حائلی بود که کشور بیزانس را در برابر هجوم قبایل وحشی صحرای شمال مانند بلغارها، مجارها و...روسها نگاه می داشت. دولت خزران نزدیک به چهار قرن دوام آورد. در این مدت امپراطوری خزر مرکز بازرگانی شد. با رفت و آمد آنها مسیحیت، اسلام و یهودیت در آن سرزمین رواج یافت. در سال ۷۴۰ م پادشاه و درباریان طبقه حاکم خزران به آيین یهود گرویدند و بدین گونه یهودیت مذهب رسمی خزرها شد. یهودیان به عنوان مهاجر و تاجر در سراسر آسیای مرکزی بتدریج پراکنده شدند ولی امروزه قسمت اعظم آنان در بخارا و سمرقند متمرکز هستند و به زبان فارسی تکلم می کنند. یهودیان ازبکستان از ۱۷ کنیسه و یک مرکز آموزشی برخوردار هستند. ادبیات و فرهنگ ایرانی در ماوراءالنهر بین سرزمینهای آسیای مرکزی و ایران چنان ارتباط تاریخی و فرهنگی ریشه دار و کهنسالی وجود دارد که می توان آن را از قدیمی‌ترین موارد نوع خود در تاریخ جهان دانست. در دوران اسلامی فصل تازه ای در روابط فرهنگی و هنری ایران با این سرزمینها آغاز شد. در این دوره نخستین شاعران پارسی گوی، ادب پارسی را در ماوراءالنهر در شهر‌هايی چون بخارا و سمرقند پایه گذاری کردند. دربار سامانیان از همان آغاز به صورت کانون اصلی علم و ادب پارسی درآمد و شعرایی مانند ابوالمثل بخارایی، سپهر بخارایی کار بنیانگذاری شعر پارسی را به عهده گرفتند. با این وجود شعر فارسی به مفهوم واقعی خود با رودکی پا به عرصه وجود نهاد که اهل قریه پنج رودک از توابع سمرقند بوده و اکنون مزار او در این قریه واقع است. در زمان رودکی، شعرای بزرگی از نواحی مختلف این سرزمین برخاستند که از جمله آنها می توان ابوالعباس بخارایی، ابوحفض سغدی شاعر و مولف قدیمی ترین کتاب لغت فارسی را نام برد كه مخترع یکی از ادوات موسیقی به نام «شهرور» نیز به شمار مي‌رود. در این عصر از وزرای دانشمندی چون ابوعبدالله محمد بن احمد جیهانی، ابوالفضل محمد عبدالله بلعمی، ابوعلی محمد بن محمد بلعمی، ابوعلی احمد بن محمد جیهانی، ابو طیب محمد بن حاتم مصعبی، ابوالحسین عبدالله بن احمد عتبی و شاعران بزرگی مانند ابوالعباس مروزی، مسعود مروزی، ابوالحسن شیخ بلخی که او نیز علاوه بر شاعری در حکمت و فلسفه و خوشنویسی مهارت بسزایی داشت، ابوطیب مصعبی وزیر، ابولعباس ربنجنی، ابو طاهر خسروانی، ابو الموید بلخی، ابوشکور بلخی مولف آفرین نامه، ابومنصور محمد بن احمد دقیق بلخی و دهها شاعر دیگر را می توان نام برد. کتاب تاریخ طبری و تفسیر طبری تالیف محمد بن جریر طبری و ترجمه تاریخ طبری یعنی تاریخ بلعمی در این عصر نوشته شده است. کتاب کلیله و دمنه در زمان این سلسله توسط نصرالله منشی از عربی به فارسی و سند باد نامه توسط کاتب سمرقندی از عربی به فارسی ترجمه و آثار بسیار دیگر در فلسفه و حکمت و شعر و موسیقی و طب و نجوم در این دوره نوشته شد. سامانیان که خود از نژاد ایرانی بودند به زبان فارسی و آثار گویندگان فارسی زبان انس و الفت بسیار داشتند و در عصر آنان زبان فارسی در نواحی ماوراءالنهر رواج یافت. ابو نصر فارابی، متعلق به همین ناحیه و همین دوران است. دو تن از بزرگترین دانشمندان اسلامی در قرنهای ۴-۵ هجری یعنی ابوریحان بیرونی و ابو علی سینا متعلق به همین ناحیه هستند. بیرونی از بیرون خوارزم و ابو علی سینا از قریه افشند بخارا برخاستند. در قرن ششم، دانشمندان و شعرایی چون کرشیدالدین وطواط، نظامی عروضی، شهاب الدین ترمذی، کمال الدین بخارایی، سوزی سمرقندی، عوفی بخارایی مولف دو کتاب لباب الالباب و جوامع الحکایات و لوامع الروایات، اثیرالدین اخسیکتی، بهاءالدین خوارزمی مولف التوسل الی الترسل، شیخ نجم الدین کبری بزرگترین عارف اسلامی که مزار او در اطراف خیوه (کهنه اور گنج)است، پا به عرص علم و ادب گذاشتند. در قرن هفت و هشت: فخر الدین محمد بناکتی، مسعود سمر قندی، خواجه حسام الدین حافظ بخارایی مولف انیس الطا لبین، صوفی سمرقندی، بدرالدین چاچی، محمد بن اسعد بخارایی مولف منشآت. از زمره بزرگان این قوم عارف و شاعر و پهلوان ساکن خیوه، پهلوان محمود قتالی معروف به پوریای ولی را مي توان نام برد که در سال ۷۲۲ هجری درگذشت. قرنهای نهم و دهم: دولتشاه سمر قندی مولف تذکره الشعرا، عبدالرزاق سمرقندی مولف مطلع السعدین، خواجه عبیدالله احرار سمر قندی معروف به خواجه احرار یکی از بزرگان مشایخ نقشبندی، کمال الدین کاشانی خوارزمی عارف نامی و مؤلف جواهرالسرار و قاضی میبدی و... یکی از وزرای عبدالله خان شیبانی، میر علی کاتب هروی خطاط معروف بود که از بزرگترین خطاطان نستعلیق است و مزار وی در فتح آباد بخارا است. گذشته از رونق فراوان شعر و ادب در مراکزی نظیر بخارا و سمرقند، این شهر ها از همان آغاز دوره اسلامی از کانونهای علمی و فرهنگی درجه اول ایران بشمار می‌رفتند. کتابخانه معروف سامانیان که تا قرن ۴ هجری در بخارا دایر بود از بزرگترین کتابخانه‌های دنیای اسلام محسوب مي‌شد. 

جغرافياي ازبكستان

0
0
جغرافیای سیاسی ازبکستان ازبکستان با ۴۴۷۴۰۰ کیلومتر مربع معادل ۱۷۲۷۴۱ مایل مربع با ۲۳ ملیون نفر پرجمعیت‌ترین جمهوری آسیای مرکزی محسوب می شود. این کشور در قلب آسیای مرکزی بین رودهای سیر دریا و آمودریا قرار گرفته، با تمام جمهوری های آسیای مرکزی مرز مشترک دارد. موقعیت مرکزی و جمعیت این کشور موجب شده است که امروزه این جمهوری نقطه ارتباطی مناسبی برای کل آسیای مرکزی باشد. قسمت اعظم مرزهای ازبکستان از جلگه ها می گذرد که به توسعه حمل و نقل و روابط اقتصادی با کشور های دیگر مساعدت می‌نماید. کشورهای آسیای مرکزی به سبب عوامل جغرافیایی،اقتصادی، تاریخی، فرهنگی، قومی و مذهبی خود از ویژگی های خاصی در روابط ژئو پلتیک و اقتصادی خویش برخوردارند. نخست آنکه ازبکستان در قلب آسیای مرکزی از لحاظ جغرافیایی در محل تقاطع اروپا در غرب و آسیا در شرق و شمال به روسیه و از جنوب به جهان اسلام محدود است و بدین سان از موقعیت استراتژیک بسیار عمده ای برخوردار است. دوم آنکه ازبکستان، مستقیما به آب‌های آزاد راه ندارد. کشورهای آسیای مرکزی تنها می توانند با عبور از خاک همسایگانشان به آبهای آزاد جهان راه پیدا کنند. سوم آنکه در ازبکستان منابع طبیعی به ویژه گاز، نفت، ذغال سنگ و طلا به وفور یافت می شود. علاوه بر این ازبکستان دارای شرایط مناسبی جهت کشت پنبه و سایر محصولات کشاورزی است. (این کشور سومین صادر کننده پنبه و هفتمین تولیدکننده طلا در جهان است.) چهارم آنکه، ازبکها با فرهنگ اسلامی پیوندهای دیرینه دارند و در واقع هویت خود را از اسلام گرفته اند. آسیای مرکزی با خصوصیات جغرافیایی خود زمانی مسافت مهمی از جاده معروف ابریشم را در برگرفته بود و در مبادله فرهنگی و اقتصادی میان شرق وغرب سهم بزرگی را در تاریخ به خود اختصاص داده بود. از طریق آسیای مرکزی بود که سه اختراع چین در دوران باستانی یعنی قطب نما ، باروت و دستگاه چاپ کننده چوبی در جهان غرب و اروپا اشاعه یافت و بسیاری از فراورده های تمدن غرب از همین طریق در مشرق زمین رواج پیدا کرد. جغرافياي طبيعي و اوضاع اقليمي ١. موقعيت جغرافيايي ازبكستان در آسياي مركزي و در ميان رودخانه هاي آمودريا و سيردريا قرار گرفته است. طول اين كشور از شرق به غرب حدود ١٤٢٥ و از شمال به جنوب حدود ٩٣٠ كيلومتر مي باشد. اين كشور از شمال شرقي به واسطه كوه‌هاي پسكام، سلسله جبال چاتقال، سلسله جبال فرغانه و آلاي به قرقيزستان، از شمال به شمال غربي از طريق فلات استورت، درياچه آرال، صحراي قزل قوم، سلسله جبال كارژانتاو و بخش شمال شرقي سلسله جبال اوگام به قزاقستان، از جنوب شرقي از طريق سلسله جبال كورامين تركستان، زرافشان، حصار و باباتاق به تاجيكستان، از جنوب غربي از طريق آمودريا، كوه هاي كوه تنگ تاو ، جنوب فلات استورت و صحراهاي شني ساحل راست آمودريا به تركمنستان و بالاخره از جنوب از طريق آمودريا به افغانستان منتهي مي‌شود. مجموع مرزهاي ازبكستان ٦٢٢١ كيلومتر مي‌باشد. اين كشور ٢٢٠٣ كيلومتر با قزاقستان، ١٠٩٩ كيلومتر با قرقيزستان، ١١٦١ كيلومتر با تاجيكستان، ١٦٢١ كيلومتر با تركمنستان و ١٣٧ كيلومتر با افغانستان مرز مشترك دارد. مساحت ازبكستان ٤٤٧ هزارو ٤٠٠ كيلومتر مربع (پنجاه و ششمين كشور جهان) و از لحاظ وسعت در بين كشورهاي هم‌سود شوروي سابق پس از روسيه، قزاقستان، اكراين و تركمنستان قرار گرفته است. اين مقدار مساحت گوياي آن است كه ازبكستان از مجموع كشورهاي اروپايي انگليس، بلژيك، دانمارك، سوئيس و اتريش بزرگتر مي‌باشد. ٢. كوه‌‌ها قسمت اعظم خاك ازبكستان از جلگه۷/۷۸ % و حدود ۳/۲۱ درصد يا حدود يك پنجم قلمرو اين كشور و به طور كلي بخش شرقي از كوهها و فرورفتگي‌هاي بين كوهها ۳/۲۱% تشكيل شده است. از غرب و شمال غرب به طرف شرق و جنوب شرق سرزمين ازبكستان بتدريج مرتفع مي‌شود. دامنه هاي غربي كوهستان‌هاي تيان شان و پامير آلاي در ازبكستان واقع شده است. كوههاي ديگري هم در ازبكستان وجود دارند كه از ميان آنها مي توان به كاراك چيتائو، آكتائو و بخش غربي كوهستان زرافشان با شيب كند، اشاره نمود. دره‌هاي بزرگي بين كوهستانهاي "قشقه دريا" ،"سرخان دريا"، "زرافشان" و سمرقند وجود دارد كه بزرگترين دره دره فرغانه با ٣٧٠ كيلومتر درازا و ١٩٠ كيلومتر پهناست. اين دره توسط مجموعه كوهستاني از سه طرف بجز سوي غربي دوره شده است. بخش غربي و جنوب غربي سلسله جبال تيان شان و حصار آلاي در ازبكستان قرار گرفته است كه به تدريج در جنوب و غرب از ارتفاع آن كاسته شده و در نهايت به جلگه تبديل مي‌شود. سلسله جبال كارژانتاو، اوگام، پسكام، چاتقال، قوراما كه جز سلسله كوههاي تيان شان غربي مي باشند از تالاس آلاتاو در مرز با قرقيزستان شروع مي شود. كوههاي مذكور از شمال شرق به جنوب غرب امتداد يافته اند. فيمابين سلسله جبال چاتقال و قورمه، وادي كهنگران با ٣٠٠٠ - ٢٥٠٠ متر ارتفاع قرار گرفته است. در جنوب سلسله جبال زرافشان و سلسله جبال حصار قرار گرفته است و رشته كوههايي كه در جنوب غربي آن قرار دارند عبارتند از: يكه باغ، سرخان تاو، كوه تنگ تاو، باي سون تاو، چك چر ٨ و غيره. بلندترين قله ازبكستان در سلسله جبال حصار قرار دارد بنام حضرت سلطان با ٤٦٤٣ متر ارتفاع. ٣. آب هاي سطحي آب‌هاي سطحي به دلايل اقليمي و ويژگي‌هاي جغرافيايي به صورتي نابرابري در كشور توزيع شده‌اند و تنها در كوهستانها مي‌توان رودخانه هايي را يافت. الف) رودها پراكندگي رودخانه‌ها در ازبكستان يكسان نمي باشد. در جلگه ها كه ٧٥ % ازبكستان را تشكيل مي دهد رودخانه خيلي كم ولي در مناطق كوهستاني رودهاي زيادي وجود دارد. منبع اصلي رودخانه هاي ازبكستان ذوب برف هاي موجود در كوهستان‌ها است. منبع اصلي رودخانه هاي ازبكستان برف هاي كوهستاني است كه البته ذخاير آبي زيرزمين را نيز براي استفاده در فصول بعد پر مي‌كند. رودخانه هاي عمده ازبكستان سيردريا، آمودريا و شاخه هاي منشعب از آنها مي‌باشد كه در خارج ازازبكستان شكل مي يابند. حجم ساليانه منابع آبي ازبكستان ۵/ ٩٩ كيلومتر مكعب است كه ۲/۱۲ كيلومتر مكعب آن در خاك ازبكستان و ۳/۸۷ كيلومتر مكعب آن از خارج از ازبكستان وارد اين كشور مي شود. آمودريا و سيردريا بزرگترين رودخانه هاي ازبكستان و آسياي مرآزي به شمار مي‌آيند. آمودريا در نتيجه پيوستن رودخانه هاي پنج و وخش به وجود مي‌آيد. طول آمودريا ٢٦٦٠ كيلومتر است كه حدود ١٤٠٠ كيلومتر آن در داخل خاك ازبكستان جريان دارد. اين رودخانه از كوه‌هاي هندوكش سرچشمه مي‌گيرد. به طور كلي استان خورازم و جمهوري خودمختار قره قالپاقستان از آب آمودريا براي آبياري استفاده مي آنند. همچنين قسمت هاي مياني آمودريا در آبياري استا نهاي بخارا و قشقه دريا نيز مورد استفاده قرار مي گيرد. طول سيردريا ٢٩٨٢ كيلومتر است كه ٢١٤٠ كيلومتر آن در داخل ازبكستان قرار دارد و بعد از آمودريا پرآب‌ترين رودخانه آسياي مركزي مي باشد. سيردريا از خاك قرقيزستان سرچشمه مي گيرد. از ديگر رودخانه‌هاي ازبكستان مي توان به رودخانه هاي چرچيق با ٣٩٧ كيلومتر طول، زرافشان با ٨٠٠ كيلومتر طول، "قشقه دريا" با ٣٧٣ كيلومتر طول، كهنگران با ٢٣٦ كيلومتر طول، "سرخان دريا" با ١٩٦ كيلومتر طول و "نارين" با ، ٨١٧ كيلومتر و رودخانه‌هايي همچون "كارا دريا" ،"سوخ" ، "زرافشان" و "شعرآباد" طول اشاره نمود. ب) درياچه‌ها تقسيم بندي منابع آبي در خاك ازبكستان بسيار متفاوت است. در جلگه هاي وسيع كه قريب دو سوم خاك ازبكستان را در بر ميگيرد، منابع آبي خيلي كم است و بالعكس در سلسله كوهها، منابع آبي فراواني وجود دارد. به طور كلي درياچه هاي اين كشور در محدوده ي رودها قرار گرفته است. با اين حساب در ازبكستان حدود ٨٠ درياچه كوچك وجود دارد. بزرگترين اين درياچه ها درياچه "آرال" است كه بخش جنوبي آن به ازبكستان تعلق دارد، ضمن آنكه درياچه‌هاي "آرنا سوي" و "سودوچه" نيز بسته به آب ورودي به آنها، نسبتا بزرگ هستند و در كنار ساري قميش، دنگيزآول مهمترين درياچه هاي ازبكستان را تشكيل مي‌دهند. تقريباً تمامي اين درياچه ها در كوهستان ها و تقريباً در ارتفاع بين ٢ تا ٣ هزار متري از زمين واقع شده اند. بزرگترين درياچه ازبكستان، درياچه آرال نام دارد. درياچه آرال در شمال غرب ازبكستان قرار گرفته است. در سال ١٩٦١ ميلادي ارتفاع درياچه از سطح دريا ۴/۵۳ متر، مساحت آن ۱/۶۶ هزار كيلومتر مربع، عمق متوسط درياچه ۱/۱۶ متر و عميق ترين نقطه آن ٦٩ متر بود. حداكثر طول درياچه ٤٩٢ كيلومتر، حداكثر عرض آن ٢٩٢ كيلومتر و ميزان شوري آب ١٣-۱۱ درصد بود. در اثر خشك شدن تدريجي آب درياچه آرال سالانه ٧٥ تن نمك و ماسه در اطراف آن پراكنده مي‌شود و چنانچه اين وضعيت ادامه يابد به ۶۰ -٥٠ درصد رسيده، مساحت درياچه تا حد بسيار زيادي كاهش خواهد يافت.

نظام سياسي ازبكستان

0
0
تشکیل حکومت و تحولات سیر تحولات در اتحاد جماهیر شوروی و شکست کودتای ۱۹۹۱ و بدنبال آن سقوط حزب کمونیست اتحاد جماهیر شوروی، این فرصت را به رهبران ازبکستان داد که در اول سپتامبر ۱۹۹۱، ازبکستان را به عنوان کشوری مستقل معرفی کنند. در ۴ سپتامبر ۱۹۹۱، حزب کمونیست جمهوری ازبکستان منحل و حزب دموکرات خلق ازبکستان جایگزین آن شد. در ۲۹ دسامبر ۱۹۹۱ اولین انتخابات ریاست جمهوری پس از اعلام استقلال، میان اسلام کریم اف دبیر اول حزب دموکرات خلق ازبکستان و محمد صالح شاعر جوان و رئیس حزب دموکرات ارک انجام گرفت که طی آن اسلام کریم اف ۸۶% آراء را به خود اختصاص داد. قانون اساسی ازبکستان در تاریخ ۸ دسامبر ۱۹۹۲ در یک مقدمه ۶ بخش، ۲۶ فصل و ۱۲۸ ماده به تصویب رسید. طبق اصل ۱۵ قانون اساسی الویت قانون اساسی بر دیگر قوانین بدون قید و شرط تصریح می شود. تقسیمات کشوری و اداری ازبکستان از ۱۲ استان و یک جمهوری خود مختار تشکیل شده است .این کشور دارای ۱۶۲ ناحیه و ۱۱۸ شهر است. این استانها به شرح زير هستند: نوکوس نمنگان اندیجان سمرقند بخارا ترمذ جیزق گلستان قرشی فرغانه نوایی اورگنج احزاب در ازبکستان در حال حاضر سه حزب قانونی در ازبکستان وجود دارند .حزب دموکراتیک خلق ازبکستان ،حزب وطن ترقیاتی و حزب عدالت حزب دموکراتیک خلق ازبکستان حزب کمونیست ازبکستان پس از استقلال به حزب دموکراتیک خلق ازبکستان تغییر نام داد و رهبری آن به عهده آقای اسلام کریم اف است. این حزب حاکم بوده و بطور کامل از سیاستهای دولت حمایت می کند. روزنامه ازبکستان آوازی ارگان این حزب محسوب می شود. حرب وطن ترقیاتی این حزب قبل از اولین انتخابات مجلس عالی توسط یکی از نزدیکان رئیس جمهور ازبکستان تاسیس شد . حزب مذکور در حالی اعلام موجودیت کرد که کشور های خارجی و بخصوص کشورهای غربی معتقد بودندچنانچه انتخابات مجلس عالی به صورت دمکراتیک و چند حزبی صورت نپذیرد نمی توان آنرا به رسمیت شناخت. از نتایج انتخابات چنین بر می آید که حزب وطن ترقیاتی جایگاه قبلی خود را از دست داده، عملا تا حدودی از صحنه حذف شده است. حزب مذکور معتقد به دخالت کمتر دولت در اقتصاد، حرکت سریعتر به سوی بازار آزاد و روی کار آمدن نخبگان بویژه نخبگان اقتصادی اعم از اشراف و صاحبان صنایع است. ارگان این حزب روزنامه وطن ترقیاتی است. حزب عدالت پس از سخنرانی رئیس جمهور ازبکستان در جلسه افتتاحیه مجلس عالی این کشور مبنی بر لزوم فعالیت احزاب مختلف ،حزب عدالت با عضویت ۴۷ نماینده (۵/۸ % کل نمایندکان) اعلام موجودیت كرد و در حال حاضر دومین حزب مهم در کشور به شمار مي رود. احزاب غیر قانونی در ازبکستان: جنبش مردمی بیرلیک حزب دموکرات ارک

اقتصاد ازبكستان

0
0
اوضاع اقتصادی در ازبکستان ازبکستان در ۳۱ اوت ۱۹۹۱ با اعلام استقلال از شوروی نه تنها وارث مشکلات مشترک باقیمانده برای تمام جمهوری های مشترک المنافع از قبیل افت تولید، نزول کیفیت محصولات، رشد تورم و غیره شد، بلکه همچنین با مشکلات خاص اقتصادی خود از جمله اقتصاد تک محصولی و سطح پایین زندگی با وابستگی شدید به واردات محصولات نفتی و مشکلاتی از این قبیل روبرو شد. دولت برای مقابله با مشکلات مذکور و نیل به اقتصاد بازار، برنامه های اقتصادی کلان را تدوین کرد. سیاستها و اولویتهای لازم برای گذار به اقتصاد بازار توسط رئیس جمهور ازبکستان به شرح زیر اعلام شده‌اند: ۱- اولویت اقتصاد بر سیاست. جدا بودن سیاست از مناسبات اقتصادی، اعم از داخلی و خارجی ۲- در دوران گذار به اقتصاد بازار، دولت مسئول اصلی انجام اصلاحات اقتصادی و تحولات دموکراتیک است. ۳- اولویت قوانین و لزوم اجرای آن و رعایت حقوق اتباع ۴- اجراي سیاست اجتماعی قوی که از منافع اتباع و بخصوص قشر فقیر حمایت كند. ۵- گذار تدریجی و مرحله به مرحله به اقتصاد بازار و خودداری از وارد آوردن شوک به جامعه. این کشور در میان کشور های آسیای مرکزی دارای امکانات نسبتا خوب اقتصادی در زمینه های صنعت و کشاورزی است. پس از جنگ جهانی دوم ،رشد اقتصادی ازبکستان آغاز شد و در زمینه های صنایع معدنی ،فلزات آهنی و رنگی، کارخانجات صنعتی از جمله هواپیما سازی، منسوجات و پنبه پاک کنی به پیشرفت هايي نائل آمده است. خصوصی سازی در این کشور به تدریج در تمام بخشهای اقتصادی کشور آغاز شده است. از جمله سفارشات دولتی و یارانه به تدریج در حال حذف شدن هستند. اتخاذ سیاستهای اقتصادی مذکور به همراه وجود امنیت لازم برای شروع فعالیتهای اقتصادی باعث شده که کشور های خارجی را برای سرمایه گذاری به این کشور جذب کند. اوضاع مالی و شاخص‌های اقتصادی الف : واحد پول، اجزاء و برابری آنها این کشور در نوامبر ۱۹۹۳ پول ملی خود را که موقی بود بنام «سوم-کوپن» منتشر کرد. متعاقبا در ژوئیه ۱۹۹۴ ازبکستان پول رایج خود را با نام «سوم» روانه بازار کرد که در ۱۵ اکتبر ۱۹۹۴ م به عنوان تنها پول قابل قبول پرداختها در این کشور تبدیل شد. واحد کوچکتر از سوم «تین» است و ۱۰۰ تین معادل یک سوم است. در سال ۱۹۹۵ هر ۳۶ سوم برابر با یک دلار آمریکا بود. ب: درآمد سرانه درآمد سرانه در ازبکستان در سال ۱۹۸۹م بر اساس نرخ رسمی روبل معادل ۲۷۵۰ دلار بوده که این میزان به ۱۳۵۰ دلار در سال ۱۹۹۱ و ۸۶۰ دلار در سال ۱۹۹۲ م تقلیل یافته است . ج: نرخ تورم طی سالهای اخیر تورم از جمله مشکلات عمده ازبکستان بوده است. افزایش قیمت کالاها در سطح مصرف کننده از ۱۶۹% در سال ۱۹۹۱ به ۸۷۸% در سال ۱۹۹۲ و به ۱۳۱۲%در سال ۱۹۹۳ رسید. دولت ادعا می کند با تشدید سیاستهای پولی و مالی توانسته است ارزش پول را حفظ کرده، میزان تورم را از ۲۲% در نیمه اول سال ۱۹۹۴ را به ۲% در سه ماهه سوم کاهش دهد. این میزان در سه ماهه چهارم ۱۹۹۴ بین ۱۰-۱۲% بود که آزاد سازی قیمتها دلیل اصلی افزایش تورم به شمار مي رفت. دولت تلاش كرده متوسط تورم ماهیانه در سال ۱۹۹۵ به ۴-۵% رسیده تا پایان همین سال نرخ تورم به ۲% در ماه کاهش یابد.

وضعيت اجتماعي ازبكستان

0
0
ترکیب و پراکندگی جمعیت براساس آخرین آمار، جمعیت ازبکستان به ۲۴ ملیون نفر میرسد (چهلمین کشور جهان) و در میان کشور های CIS همچنان پس از روسیه و اکراین قرار گرفته است.این کشور پر جمعیت ترین کشور آسیای مرکزی است. تراکم جمعیت آن ۴۸ نفر در هر کیلومتر مربع می باشد .در این کشور ۱۲۹ ملیت ساکن هستند. رشد جمعیت: میزان رشد جمعیت در ازبکستان بالاتر از میزان رشد جمعیت در کشور های مشترک المنافع بوده، پس از تاجیکستان در بین کشور های آسیای مرکزی مقام دوم را دارد. از ۱۸۹۷تا۱۹۹۱ جمعیت شوروی دو برابر شد در حالی که در همین مدت جمعیت ازبکستان ۵/۵ برابر شد. از لحاظ ترکیب سنی این کشور یکی از جوانترین جمهوری ها در بین کشور های مشترک المنافع محسوب می شود. گفتنی است که در سالهای ۱۰۰-۱۹۱۰ هر خانواده ازبکی بطور متوسط ۹-۱۰ فرزند داشته که این رقم در ۱۹۱۱- ۱۹۳۹ به ۶- ۷ فرزند کاهش یافته است. مهاجرت ترکيب ملی جمعیت ازبکستان از نیمه دوم قرن ۱۹ و آغاز قرن ۲۰ شکل گرفته است. در آن زمان پس از اشغال آسیای مرکزی توسط روسیه این کشور اقدام به کوچ دادن اقلیتهای اروپایی به این منطقه كرد. روسیه تزاری ضمن تبعید تعداد زیادی از مسلمانان به سیبری و نقاط دیگر روسیه، عده دیگری از روسها را نیز از نواحی دیگر کوچ داده و در آسیای مرکزی مستقر كرد. تازه واردین به منطقه شخصیتهای نظامی، تجاری و صنعتی و متعاقبا زندانی های سیاسی بودند. پس از انقلاب سال ۱۹۱۷ دهقانان و کارگران روسیه، قفقاز و اوكراين به این منطقه سرازیر شدند. در اوت ۱۹۳۷ به دستور استالین کره ای های مقیم خاور دور به قزاقستان و اسیای مرکزی منتقل شدند. درآن هنگام ۷۰ هزار کره ای به قزاقستان و آسیای مرکزی تبعید شدند و تا اکتبر ۱۹۳۷، ۱۲۰ هزار کره ای به منطقه منتقل شدند. در طول جنگ جهانی دوم انتقال جوامع مسیحی از مناطق بالتیک و غیره به جمهوری های مسلمان نشین در آسیای مرکزی به منظور اعمال نظارت بر مسلمانان از طریق اشغال پستهای حساس و کلیدی صورت گرفت (آلمانیها از سواحل رود ولگا، تاتارهای کریمه، ترکهای مسخطی و .. ). در سالهای ۱۹۸۵ قریب به ۳۴ هزار نفر و در ۱۹۹۰ حدود ۱۷۹ هزار نفر از ازبکستان مهاجرت کردند که این میزان پس از فرو پاشی شوروی و تشکیل جمهوری مستقل در آسیای مرکزی به ۷/۷۴ هزار نفر در سال ۱۹۹۴ رسيد و میزان مهاجرین از ازبکستان بالغ بر ۱۰۰ هزار نفر شد.قابل ذکر است که اکثریت این مهاجرین را اقلیتهای روس و یهود تشکیل می دهند. همچنین مهاجرت در داخل ازبکستان به دلایل بهداشتی، سطح تحصیلات و یافتن کار انجام می پذیرد. اخیرا مهاجرت مردم روستایی به شهرها افزایش یافته است .مقصد مهاجرین عمدتا تاشکند، سمرقند، اندیجان و فرغانه است که صنایع پیشرفته تری را دارا بوده و غالب دفاتر تجاری و صنعتی شرکتهای خارجی در این مناطق تشکیل شده اند. سابقه تاریخی تشکیل جمعیت سرزمین فعلی ازبکستان از دوران پیش از تاریخ مسکونی بوده، تمدنهای گوناگونی را به خود دیده است. در قرن ششم قبل از میلاد بخش اعظم این سرزمین در محدوده حکومت هخامنشی قرار داشت. اسکندر کبیر در سال ۳۲۹ قبل از میلاد به این ناحیه تاخت و پس از ویران كردن شهر های زیادی از جمله سمرقند سرزمین کنونی ازبکستان را جزیی از کشور یونانی باکتریا گردانید. این ناحیه در قرن اول میلادی تحت سیطره حکومت امپراطوری کوشان قرار گرفت که خود سرانجام به دست هونها از میان رفت. ازبکستان تا اواسط قرن ششم میلادی تحت سلطه حکومت خانات ترک درآمد. اعراب در نیمه دوم سده هفتم میلادی با فتح آسیای مرکزی، اسلام و خط عربی را به میان ساکنان ناهمگون این خطه آوردند.اسماعیل سامانی در سال ۸۷۳ م با تسلط خود بر ماوراءالنهر و خوارزم، سلطه سامانیان بخارا را بنیان نهاد. قره خانیان که بیشتر هویت ترکی داشتند ،سامانیان را در سال ۹۹۹م از حکومت برکنار کردند. در اواخر قرن ۱۰م قبایل سلجوقی رفته رفته در ماوراءالنهر استقرار یافتند و توانستند تا اوایل قرن ۱۲ بیشتر خاک ازبکستان کنونی را به کنترل خود درآورند. لیکن در سال ۱۱۳۷م به سختی از قره ختائیان شکست خوردند.خوارزمشاهیان که ابتدا به قره ختائیان کمک کرده بودند تا به قدرت برسند، در پایان قرن ۱۲م خود حکومت آنان را برانداختند. پس از مرگ چنگیز خان، الیوس جغتای دومین فرزند چنگیز حکمفرمای ازبکستان شد، اما پس از او میان سرزمینهای مختلف امپراطوری مغول یک جدال همیشگی حاکم شد. سرانجام قبایلی که پیش از آن ( الوس جوجی ) را تشکیل می دادند، حکومت را در دست گرفتند. برحسب ظاهر ازبک ها نام خود را از ازبک خان (۱۳۴۲-۱۲۸۲ ) که به دین مبین اسلام مشرف شده بود، اقتباس کرده اند. هر چند اساساً ازبکها از تجمع قبایل ترک بوجود آمدند با این حال رهبری آنان به دست امرای مغول بود. ابوالخیرخان (۱۴۱۲)یکی از اخلاف شیبان و جوانترین فرزند جوجی، پایه قدرت ازبکها را در آسیای مرکزی بنا نهاد. اقوام و نژادها ازبکستان قریب به ۱۲۹ ملیت مختلف را در خود جای داده است و بیش از ۷۰% جمعیت این کشور را ازبکها تشکیل می دهند. اقلیتهای عمده این کشور عبارتند از: روسها، تاجیکها، تاتارها، قزاقها، کره ایها، قرقیزها اوکراینی‌ها و آلمانی‌ها. در ژوئن ۱۹۸۹ بین ازبکها و اقلیت ترکهای مسخطیها (مهاجران گرجستان) در منطقه فرغانه درگیری بوجود آمد که در ظاهر علت آن بیکاری و کمبود مسکن بود. در این درگیری صدها نفر که اکثر آنها مسخطی بودند به هلاکت رسیدند. پس از درگیری مذکور، ترکهای مسخط خواهان بازگشت به وطن خود شدند که با مخالفت دولت گرجستان روبرو شد و به ناچار عازم روسیه شدند. هم چنین در ماه ژوئن ۱۹۹۰ در ارتباط با درگیری هایی که قبلا در شهر «اوش» قرقیزستان بین ازبکهای مقیم آن منطقه و قرقیزها روی داده بود، دولت ازبکستان ضمن اعلام وضعیت فوق العاده در استان اندیجان از عبور ۱۵ هزار مرد مسلح ازبک که به حمایت از هموطنان خود عازم اوش بودند ممانعت به عمل آورد. از آن تاریخ به بعد به لحاظ کنترل شدید دولت، درگیری نژادی منجر به جنگ و خونریزی بین ملیتها و نژادهای مختلف مقیم ازبکستان روی نداده است. روسها که قبل از فروپاشی شوروی از موقعیت بالایی در ازبکستان برخوردار بودند بطور طبیعی پس از استقلال جمهوری، موقعیت قبلی خود را از دست داده و از امتیازات سابق برخوردار نبودند، لذا در این رابطه رعایت حقوق اقلیت روس در ازبکستان از طرف روسیه مطرح و پیگیری می شود. روسیه خواهان اعطای تابعیت مضاعف به اقلیت روس ساکن ازبکستان است که مقامات ازبکستان با آن مخالفت كردند. زبان و خط در حال حاضر خط رسمی این کشور «کیریل» است و طبق مصوبه شورای عالی جمهوری ازبکستان در تاریخ ۲۰ سپتامبر ۱۹۹۳ از سال ۲۰۰۰ میلادی خط لاتین به جای خط کیریل مورد استفاده قرار گرفت. هم چنین بر اساس مصوبه یازدهمین اجلاسیه شورای عالی ازبکستان در سال ۱۹۸۹ زبان رسمی این کشور به زبان ازبکی تغيير يافت. در مصوبه مذکور تصریح شده است که از سال ۱۹۹۷ استفاده از زبان ازبکی در کلیه محاورات رسمی الزامی است و لذا افرادی که از سال ۱۹۹۷ به زبان ازبکی آشنایی نداشته باشند نخواهند توانست به پست دولتی دست یابند. قابل ذکر است که در بین سالهای ۱۹۲۳-۱۸۶۵ خط عربی با تعدیل مختصری در ازبکستان مورد استفاده قرار می گرفته است. در سالهای ۳۰-۱۹۲۳ تعدیل مجددی در خط عربی به عمل آمد. در سالهای ۴۰-۱۹۳۴ خط لاتین در این کشور به عنوان الفباي دوم و از سال ۱۹۴۰ خط کیرل (روسی) به عنوان تنها خط رسمی مورد استفاده قرار گرفت. در سال ۱۹۵۶ در خط کریل نیز تعدیل هایی به عمل آمد. نفوذ ادیان در اوضاع سیاسی و فرهنگی مردم آسیای مرکزی وارث تمدنهای کهن هستند که برخی از آنها قبل از اسلام بوده اند. اما این دین اسلام است که طی هزار سال در گستره ای عظیم، زندگی روزمره مردم آسیای مرکزی و به ویژه ازبکستان را هدایت کرده است. از اواسط قرن ۱۰ تا پایان قرن ۱۶م، اسلام بعنوان مهمترین دین در این منطقه شناخته شد و آسیای مرکزی به یکی از معتبر ترین کانونهای فرهنگی جهان اسلام تبدیل شد .شهر های بخارا و سمرقند از قرن ۳ هجری به بعد بعنوان دو مرکز مهم تدریس علوم اسلامی شناخته شد و علمای مسلمان از نقاط مختلف گیتی جهت کسب تازه ترین برداشتها از اسلام به آن دیار شتافتند. در طول این ۶ قرن بخارا مهد اسلام نامیده می شد. با توجه به همین ویژگی و علمای اسلامی كه ساکن این شهر بوده اند، در حال حاضر این شهر را «بخارای شریف» می نامند. از همان ابتدای اشاعه اسلام در این خطه، تصوف در ازبکستان رو به شکوفایی نهاد. بخارا و خیوه که دو مرکز از مهمترین مراکز تعلیمات صوفیه در قرون وسطی به شمار می رفتند، در ازبکستان کنونی واقع شده اند. هر دوی این مراکز در اشاعه مکاتب تصوف در کل جهان اسلام از اهمیت شایانی برخوردار بودند. نجم الدین کبری (۱۲۲۱-۱۱۴۵م) در خیوه به تعلیم طریقتی پرداخت که به «کبرویه» معروف شد. بهاءالدین نقشبند در بخارا مسلک نقشبندیه معروف به طریقت خواجگان را اشاعه داد. این دو به ویژه نقشبندیه نفوذ ریشه داری یافت و در سراسر آسیای مرکزی، قفقاز و نواحی ولگا، اناتولی، کردستان و هند منتشر شد. اکنون نیز بزرگترین فرقه تصوف است و همچنان پیروانی را در خاور و باختر به خود جذب می کند. همچنین «یسویه» در تمام ناحیه «قادریه» در فرغانه و «چشتیه» در خوقند پیروان زیادی دارند. مدفن بهاءالدین نقشبند درست در کنار بخارا است که در ۱۵۴۳ م امیر عبد العزیز خان مرقدی بر مزارش ساخت. حتی امروزه هم بهاءالدین از چنان حرمت و نفوذی برخوردار است که بسیاری تصور می کنند اگر دو یا سه بار به زیارت مرقدش بروند گویی به زیارت کعبه نایل شده اند. اوضاع اجتماعی، فرهنگی و آموزشی در واقع نام جمهوری ازبکستان پس از حاکمیت بلشویکها و تجزیه ترکستان و ماوراءالنهردر سال ۱۹۲۴ به سرزمینی داده شد که اغلب شهر های موجود در محدوده آن مرکز تمدن ماوراءالنهر به شمار می رفت که خود بخش مهمی از تمدن ایران بود. شهر هايی چون سمرقند، بخارا، خیوه، چاچ، اورگنج، فرغانه و ترمذ محل پرورش شخصیتهای بزرگ علمی و اسلامی و هم چنین وقوع حوادث تاریخی با اهمیت هستند. ازبکها که قبل از شکل گیری جمهوری ازبکستان ایلاتی کوچرو و نیمه کوچروی ترک بودند به عنوان بخشی از جامعه ماوراءالنهر تاریخی شناخته می شدند و فقط در بخشی از این سرزمین می زیستند آنها زبان ازبکی که لهجه ای از ترکی جغتائی بود، سخن می گفتند. هر چند که قبل از انقلاب بلشویکی زبان عمده مردم ماوراءالنهر که امروزه قسمت عمده ای از آنان در محدوده ازبکستان قرار دارد، زبان فارسی و فارسی دری بود و تنها در تاشکند و فرغانه زبان ازبکی رواج داشت، ولی پس از آن زبان ازبکی گسترش یافته، امروزه غالب مردم با این زبان سخن می گویند. متاسفانه سیاست استالینی در ایجاد تفرقه میان مسلمانان ماوراءالنهر به وسیله فراهم آوردن یک رشته موانع مصنوعی اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی آثار خود را بر جای گذاشته، موجب رویارویی بعدی اقوام ساکن در این جمهوری‌ها شد. امروزه ازبکها در جهت احیاي سنتهای گذشته که غالبا ریشه در آداب اسلامی دارد علیرغم تبلیغات سوء گامهای بلندی برداشته که در این راستا می توان به برگزاری پر شکوه نمازهای اعیاد فطر و قربان و مراسم جشنهای نوروزی و همچنین احیاي مساجد و مدارس علمیه اشاره كرد. ازبکها که از قدیم الایام نسبت به هویت ملی خود تعصب داشته، بر اساس این تعصب جذب فرهنگ روسهای حاکم در زمان حکومت کمونیستها نشدند و پس از استقلال در جهت تقویت زبان ازبکی برآمده آن را در سراسر ازبکستان و در تمامی ادارات و مراکز دولتی و آموزش تحمیل كردند. آنها روسهای مقیم را مجبور به فراگیری این زبان کرده اند. در حال حاضر روابط اجتماعی در میان ازبکها متاثر از سنتهای قدیمی بوده و از آنها در انجام مراسم خاص مانند ازدواج، تولد، وفات از لباسهای محلی استفاده می‌کنند. بهداشت عمومی امور درمانی در ازبکستان زیر نظر وزارت بهداشت انجام می شود. امروزه در ازبکستان ۱۳۳۴ بیمارستان و ۳۰۴۱ درمانگاه فعالیت می کنند. تعداد کل مؤسسات پزشکی و داروخانه ۲۹۰۲ است. در ازبکستان نرخ مرگ و میر در بین کودکان بالا است. بخصوص در منطقه آرال که فقط ۵/۵۸% از بیمارستانها و ۵/۶۶% از درمانگاهها در وضعیت نسبتا مناسب قرار دارند. این در حالی است که مناطق روستایی در وضع بدتری قرار دارند.دلایل اصلی مرگ و میر در ازبکستان ،۱/۴۲% بیماری های واگیر دار و ۵/۱۶ % بیماری های تنفسی است.کیفیت پایین آب آشامیدنی، عدم رعایت اصول بهداشتی و مراقبتهای پزشکی نا کافی دلایل اصلی مرگ و میر در نقاط روستایی به شمار می آیند. اعیاد و رسوم اعیاد بر اساس فصول سال قابل تقسیم بندی هستند. مثلا در زمستانها گپ گشتک (شب نشینی)، و یسه یوسون (مسابقه پرخوری)، در بهار شاه مای ( به مناسبت اولین شخم)، لای توتوش (لایروبی نهر ها )، سوست خاتون (دعا و نیایش برای بارندگی). در تابستان چای ماما (برای جلوگیری از وزش باد شمال در فصل درو حبوبات) و در پاییز آبلا برکه (الله برکت- برای پر بار بودن محصول در سال اتی)، شمال چقیریش (برای وزش باد شمال در فصل پاییز) اوزوم سایله (جشن دسته جمعی به مناسبت رسیدن انگور). موسیقی سبکهای مختلفی از موسیقی در ازبکستان وجود داشته است. تک نوازی، سازهای مسیحی و در نهایت همنوازی مراحل مختلف موسیقی در ازبکستان بوده است. موسیقی ازبکستان را از لحاظ قومی و شرایط اجتماعی و اقتصادی می توان به ۴ قسمت تقسیم کرد: ۱- موسیقی خوارزم ۲- موسیقی بخارا و( سمرقند) ۳-موسیقی فرغانه و تاشکند ۴- موسیقی سرخان دریا و قشقه دریا پس از اشغال ازبکستان، توسط روسیه تزاری، موسیقی اروپایی وارد فرهنگ ازبکستان شد. سبک ملی موسیقی ازبکستان « مقام » نام دارد. الات موسیقی ازبکها عبارتند از: گیجاک، کوبوز، ساتو،دورما، دوتار، تنبور،عود، رباب، چنگ (سیمی) سینبرید، بالابان، سورنای، کوشنای، کرنای، دویرا، نقاره و چینداول. مهمترین مسائل فرهنگی و اجتماعی مهمترین معضل فرهنگی و اجتماعی در ازبکستان را می توان حضور اقلیتها و به ویژه روسها دانست .پس از فروپاشی شوروی، سیادت سنتی روسها در منطقه و از جمله ازبکستان از بین رفته است که بطور عمده برای روسها مشکل روانی ایجاد کرده است. با توجه به تفاوت عمیق فرهنگی، نه روسها می توانند سر تسلیم در برابر فرهنگ ازبکها فرود آورند و نه ازبکها دوران گذشته را فراموش خواهند کرد. در حال حاضر مردم ازبک اقلیت روس را علیرغم داشتن مشاغل تخصصی از نظر اجتماعی هم سطح خود نمی دانند که این موضوع مشکلاتی را در پی خواهد داشت. با توجه به رسوخ اسلام بر هویت رفتار، گرایشها و شیوه زندگی مردم مسلمان ازبکستان در جنبه های سیاسی و اجتماعی زندگی آنان، هویت جمعی از مردم ازبکستان در مقابل ساکنان غیر مسلمان بطور عمده روسی، بر پایه احساسات هویت مذهبی مسلمانان بنا شده است. فاصله بین جوامع اروپایی و مسلمان که در عرصه ملی و مذهبی هر دو به چشم می خورد ،مجموعه ارزشهای متضاد آنان را تشدید و تماسهای دو جامعه را محدود می کند. پس از به قدرت رسیدن روسها تقریبا تمام ارزشها و نهاد های اسلامی غیر قانونی اعلام شدند. در ذیل پاره ای از سیاستهای ویژه شوروی برای از بین بردن فرهنگ و سنت مردم آسیای مرکزی آمده است: کاهش میزان پیوستگی با گذشته و به این منظور روسها کمتر از ۲۰ سال حرف الفبا را از عربی به لاتین و سپس به کریل تغییر دادند و همه اینها تحت لوای گسترش سودا در این منطقه صورت پذیرفت. این سیاست باعث از بین رفتن پیوستگی تاریخی و فرهنگی آسیای مرکزی با گذشته شد. امروزه بیشتر مردم آسیای مرکزی آثار نیاکانشان از قبیل بیرونی، فارابی، ابن سینا، خوارزمی،بخاری، ترمذی، رودکی، نوایی و جامی را نمی توانند بخوانند. اقدامات دیگر در جهت نابودی مساجد، بی اهمیت ساختن رعایت پنج اصل دین اسلام، تشویق به نوشیدن مشروبات الکلی و دیگر کالاهای مصرفی که مسلمانان آنها را فساد می نامند، اغلب با خشونت صورت می پذیرفت. سطح علمی و فرهنگی جامعه از ویژگی های سیستم آموزش و پرورش در شوروی فراگیر بودن و يك دستي سطح آن بود که ازبکستان نیز ناچار یکی از وارثان سیستم مذکور است. بی سوادی در این کشور تقریبا ریشه کن شده و در علوم ریاضی فیزیک ،انرژی و زمین شناسی پیشرفت خوبی به عمل آمده است. اما یک سطحی بودن تحصیلات به سطح علمی دانشمندان و تحصیل کرده گان لطمه زده است.از دیگر ویژگی های سیستم آموزشی در شوروی نگاه به مسائل مختلف از دریچه ایدئولوژی کمونیستی بود که ویژگی مذکور هنوز در طرز تفکر دانشمندان به چشم می خورد. سیستم آموزش و نظام آموزشی قبل از اشغال ازبکستان توسط روسیه تزاری عمدتا مدارس دینی (مکتب) قاری خانه و مدرسه وجود داشت.بر طبق عرف رايج در شرق، زنان از تحصیل بی بهره بودند مگر بطور استثنایی آن هم دختران اشراف در مدارس مذهبی. پس از اشغال ازبکستان توسط روسیه مراکز آموزشی لائیک شروع به کار کرد .تا سال ۱۸۷۶ مدرسه روسی در ترکستان افتتاح شده بود. روسیه تزاری با توجه به سیاست روسی سازی در ترکستان تلاش زیادی برای سواد آموزی اهالی مي كرد. در تعلیم زبان و فرهنگ روس بعد از ۱۹۰۵ در بخارا و برخی شهرهای دیگر ازبکستان، مدارس به سبک نوین تشکیل شد. در این مدارس تدریس به زبان محلی صورت می گرفت. در سال ۱۹۱۸ کمیته مرکزی حزب کمونست جمهوری ترکستان مصوبه ای را در خصوص سازماندهی امور آموزش و پرورش در ازبکستان و نیز اعلامیه ای را در مورد آموزش رایگان به زبان محلی و جدا کردن مدارس به سبک جدید از مدارس قدیمی تصویب كرد. تا قبل از این دوران، مدارس تحت نظارت مساجد و کلیساها فعالیت می کردند. در ۱۹۲۰ دانشگاه تاشکند تاسیس شد که این دانشگاه در تربیت کادر محلی کمک شایانی كرد. در دهه ۱۹۲۰ سیاست روسی سازی، مبارزه با بیسوادی را در دستور کار خود قرار داد که در نتیجه آن تا سال ۱۹۲۶ میلادی ۶/۱۱% مردان و ۳/۷% زنان و تا سال ۱۹۳۹ میلادی ۶/۸۳% مردان ۳/۷۳ % زنان باسواد شدند. در سالهای پس از جنگ جهانی دوم، تدریس اجباری به مدت ۷ سال تعیین شد که از سال ۱۹۵۹ مدت آن به ۸ سال افزایش یافت. نظام آموزشی سیستم آموزشی ازبکستان تا سال ۱۹۹۰ بر طبق مدل شوروی ارائه می شد ولی از این سال به بعد تغییراتی بخصوص در دروس مربوط به تاریخ و ادبیات ازبکستان به عمل آمد و ساعت آموزش آنها افزایش یافته، از ساعات تدریس زبان روسی کاسته شد. البته اخذ دکترا در ۲ مرحله انجام می پذیرد .بدین ترتیب که ابتدا باید نامزدی علوم را اخذ كرده، سپس اخذ دکترا امکانپذیر است که معمولا افراد در ۵۰-۴۵ سالگی موفق به اخذ آن میشوند. سیستم آموزش و پرورش از سه سطح تشکیل می‌شود: - آموزش ابتدایی شامل کلاسهای اول الی چهارم - آموزش دوره راهنمایی شامل کلاسهای پنجم الی نهم - آموزش متوسطه شامل کلاسهای دهم الی دوازدهم براساس آموزش دولتی، کودکان از ۷ سالگی به مدرسه می روند و آموزش تا پایان دوره راهنمایی (تا پایان کلاس نهم ) اجباری است. مدارس از ۲ سپتامبر تا ۲۵ می فعال هستند. طبق ماده ۴ قانون اساسی زبان دولتی ازبکی است و تدریس به زبان ازبکی انجام مي شود ولی صرفنظر از این مطلب ،به زبانهای ملیتهای مختلف ازبکستان احترام گذاشته می شود .تدریس در مدارس به ۷ زبان انجام می شود از جمله ازبکی فروسی، قزاقی، قراقالپاقی، قرقیزی، تاجیکی و ترکمنی. در کنار این زبانها، زبانهای خارجی چون: فارسی، عربی، هندی، چینی، انگلیسی، فرانسه، آلمانی و...در ازبکستان تدریس می‌شود. آکادمی علوم آکادمی علوم ازبکستان در تاریخ ۴ نوامبر ۱۹۴۳ به عنوان شعبه آکادمی علوم اتحاد شوروی تأسیس شد و در بدو تاسیس دارای ۱۹ انستیتوی پژوهشی و ۲۳ مرکزعلمی ۱۱ موزه و ۶ موسسه کوچک بود. آکادمی علوم دارای ۵ گرایش است: ۱- فیزیک و ریاضی ۲- مکانیک و مدیریت و آمار ۳- شیمی، تكنولوژی و زمین شناسی ۴- زیست شناسی ۵- علوم اجتماعی هر کدام از گرایشات فوق دارای مؤسسات، مراکز علمی و موزه های مختلف هستند. در حال حاضر بیش از ۶۲۵۰ متخصص و محقق از جمله ۴۸ آکادمسین ۹۶ عضو وابسته ۴۰۰ دکتر ۱۹۹۰ نامزد علوم در آکادمی مشغول خدمت هستند. اکادمی علوم زیر نظر کابینه وزرا اداره می شود و رئیس آن در سطح وزیر است. کتابخانه‌ها برخی از کتابخانه های ازبکستان از شهرت بالایی برخوردار هستند به عنوان مثال می توان به کتابخانه علی شیر نوایی اشاره كرد. در سال ۱۸۷۰ کتابخانه مذکور با عنوان ترکستان افتتاح شد که از سال ۱۹۱۹ کتابخانه مردمی نامیده شد و در نهایت از سال ۱۹۲۵ به کتابخانه علی شیر نوایی مرسوم گرديد. کتابخانه مذکور بزرگترین کتابخانه ازبکستان است و در آن حدود ۵ ملیون کتاب نگهداری می شود. علاوه بر آن باید به نسخ خطی متعدد که در کتابخانه های مختلف در پایتخت و استانها محفوظ است اشاره كرد. از جمله در مخزن نسخ خطی مؤسسه خاور شناسی آکادمی علوم ازبکستان ۴۰ هزار رساله در ۱۸ هزار جلد نسخه خطی محفوظ است. بطور کلی در ۱۰ کتابخانه ازبکستان حدود ۲۰۰۰۰۰ جلد کتاب نسخه خطی و کتابهای نادر محفوظ است که مقدار زیادی از نسخ خطی فوق الذکر به خط و زبان فارسی نگاشته شده است. تئاتر پس از نفوذ روسیه در ازبکستان، تئاتر روسی در آن منطقه رایج شد. در دهه ۲۰ در میان روشنفکران ازبکستان نهضتی در جهت ایجاد تئاتر ازبکستان به شکل اروپایی به وجود آمد. بنیانگذار تئاتر در ازبکستان حمزه حکیم زاده نیازی است. در سال ۱۹۱۸ حمزه در فرغانه اولین تئاتر را تشکیل داد. در سالهای ۱۹۱۸-۱۹۱۹ تئاتر های روسی در تاشکند و سمرقند ایجاد شد. در سال ۱۹۳۹ تئاتر مقیمی افتتاح و در سال ۱۹۴۵ مؤسسه تئاتر در تاشکند تاسیس شد. در حال حاضر ۴۳ تئاتر در ازبکستان وجود دارد که تئاتر علیشیر نوائی بزرگترین آنها به شمار می آید. سینما در ۱۸۹۷ اولین فیلم در تاشکند به نمایش گذاشته شد تا سال ۱۹۱۷ میلادی ۱۷ سینما در ازبکستان وجود داشت که فیلم های روسی را به نمایش می گذاشت. در سال ۱۹۲۵ در ازبکستان شرکت دولتی سینما تاسیس شد و در اواخر دهه ۲۰ گروهی از جوانان را برای تحصیل در رشته سینما به مسکو و لنینگراد اعزام كردند. تا سال ۱۹۳۰ فیلم های صامت در ازبکستان به روی صحنه می آمد. در سال۱۹۳۷ اولین فیلم صدادار در ازبکستان به اکران گذاشته شد. از سال ۱۹۶۸ فستیوال بین المللی فیلم کشور های آسیایی – افریقایی تحت عنوان «در راه صلح، ترقی اجتماعی و آزادی ملل» هر ۲ سال یکبار در تاشکند برگزار می شود. در حال حاضر ۲۳۷۳ سینما و باشگاه سینمایی در ازبکستان وجود دارد، که ۵۰ سینمای درجه یک در بین آنها وجود دارد. رسانه‌های گروهی اولین روزنامه به زبان ازبکی در سال ۱۸۹۸ م به نام «روزنامه ولایتی ترکستان» منتشر شد. از ۱۹۰۵ روزنامه های دیگری چون: آيينه، خورشید، صدای ترکستان، توران و الغ ترکستان به چاپ رسید. در حال حاضر ۳۹۰ روزنامه و ۷۰ مجله در ازبکستان به چاپ می رسد. در زمره روزنامه های فعلی ازبکستان می توان به: خلق سوزی، ازبکستان آوازی، ترکستان، ازبکستان ادبیاتی و صنعتی، تاشکند آقشامی، معرفت و... اشاره كرد. روزنامه های مذکور به زبان ازبکی چاپ می‌شوند. روزنامه‌های روسی زبان نیز از قبیل «نارودناي اسلوا» و « چرنی » و « آواز تاجیک» به زبان تاجیکی و با حروف ریل چاپ می شوند. در بین مجلات می توان به گلستان، شرق یولدوزی، یاشلیک ،گلخن و غنچه اشاره كرد.با وجود اينکه قانون اساسی سانسور خبری را ممنوع و آزادی مطبوعات را تضمين کرده است، حکومت رسانه ها را تحت کنترل شديد قرار می دهد. براساس گزارشی که در سال ۲۰۰۳ از سوی گزارشگران بدون مرز، که يک سازمان بين‌المللی دفاع از آزادی مطبوعات است، منتشر شد رسانه ها اجاره ذکر مطالبی در رابطه با مسائلی از قبيل اپوزيسيون سياسی، رواج فساد يا سلب آزاديهای مدنی نيستند. در اين گزارش اضافه می شود که حکومت خبرنگارانی را که اين قوانين را زيرپا می گذارند مورد اذيت و آزار قرار می دهد و يا به زندان می اندازد. با وجود اينکه در سال ۲۰۰۲ سانسور مطبوعات قبل از چاپ آنها لغو شد خودسانسوری امری متداول است. کميته حمايت و دفاع از آزادی رسانه ها، واقع در امريکا، گزارش کرده است که شماری از مطبوعات ماموران سانسور سابق را استخدام کرده اند تا از خطر چاپ مقالات ناخوشايند بکاهند. اکثر چاپخانه ها و مراکز پخش تحت تصدی دولت قرار دارند. علاوه بر شبکه های دولتی، ازبکستان دارای ۳۵ ايستگاه تلويزيونی و چندين کانال راديويی خصوصی - از جمله ۱۵ کانال در تاشکند - است. با وجود اينکه دسترسی به برخی کانالهای خارجی از طريق ماهواره ميسر است، با اين وجود بسياری از مردم از توان مالی برای دسترسی به اين کانالها بی بهره اند. بر اساس آمار رسمی کشور در ژانويه ۲۰۰۵ حدود ۶۷۵ هزار نفر در سال ۲۰۰۲ کاربر اينترنت بودند. خبرگزاری‌های داخلی و خارجی خبرگزاری ملی ازبکستان در سال ۱۹۲۴ تاسیس شده، قبل از کسب استقلال به عنوان شعبه «تاس» (خبرگزاری اتحاد شوروی ) فعالیت داشت. امروزه خبرگزاری ازبکستان تنها آژانس خبری است که خبرهای داخلی و خارجی را برای روزنامه ها،مجلات و رادیو و تلویزیون ازبکستان تهیه می کند. اخبار به زبانهای ازبکی و روسی تهیه می شوند. خبرگزاری ازبکستان با خبرگزاریهای چین، ترکیه، روسیه و چند کشور دیگر اخبار را مبادله می کنند. در تمامی استانها خبرنگاران و عکاسان خبر گزاری حضور دارند. خبرگزاری‌ها خبرگزاری دولتی ازبکستان خبرگزاری جهان - متعلق به وزارت خارجه خبرگزاری ترکستان پرس موسسات انتشاراتی از موسسات انتشاراتی موسسه «شرق» «ازبکستان» «اقی تور چی» «یازووچی » و «غفور غلام» در زمره مؤسسات عمده به شمار می آیند. اخیراً موسسات انتشاراتی خصوصی نیز در حال تاسیس هستند. نشريات خلق سوزی - روزنامه دولتی نرئدنويا اسلووا - روزنامه دولتی به زبان روسی پراودا وستوکا - روزنامه دولتی به زبان روسی ازبکستان ازوی - نشريه حزب حاکم دولت حريت - نشريه خبرگزاری دولتی فداکار - نشريه حزب حاکم دولت محيت - نشريه هفتگی رادیو اولین ایستگاه رادیویی آسیای مرکزی در سال ۱۹۲۱ در تاشکند بر پا شد. اما پخش برنامه های منظم رادیویی در سال ۱۹۲۷ شروع به كار كردند. رادیو ملی ازبكستان در حال حاضر در ۳ کانال روزانه ۵۹ ساعت برنامه پخش می کند. برنامه ها به زبان ازبکی، روسی، تاجیکی، قزاقی و تاتاری پخش می شوند. بخش برون مرزی رادیو ازبکستان نیز هم اکنون روزانه ۱۴ ساعت در ۱۵ زبان از جمله فارسی، انگلیسی، عربی، هندی، اردو، ازبکی و... برنامه پخش می کند. راديو‌ها سازمان راديو تلويزيون ازبکستان - شبکه دولتی راديو يوشلار - شبکه دولتی، ويژه جوانان راديو بين المللی تاشکند - بخش برون مرزی شبکه دولتی بر روی موج کوتاه راديو اکودولينی اف.ام. - شبکه راديويی مستقل مناطق فرقانه، تاشکند و سيردريا راديو اوريت اف.ام.- شبکه راديويی مستقل راديو سزام اف.ام. - شبکه راديويی مستقل مناطق تاشکند و سيردريا راديو ازبگيم تروناسی - شبکه راديويی مستقل منطقه تاشکند راديو گراند - اولين شبکه راديويی مستقل تاشکند بر روی موج اف.ام. تلویزیون شرکت دولتی رادیو و تلویزیون ازبکستان تحت نظر کابینه وزرا اداره می شود، ريیس آن در سطح وزیر است. پخش برنامه های منظم تلویزیونی از سال ۱۹۵۶ آغاز شده است در حال حاضر تلویزیون ازبکستان ۳ کانال دارد. ضمنا برنامه های شبکه تلویزیونی «آستانکینو» روسیه نیز در حال حاضر روزانه به مدت تقریبی ۵-۶ ساعت تقویت می شود. برنامه ها عمدتاً به زبان ازبکی و بخشی از آن به زبانهای روسی، تاجیکی ،اویغوری، قزاقی، قرقیزی، کره ای، آلمانی و انگلیسی پخش می شوند. در سالهای اخیر تلویزیون خصوصی در شهر های تاشکند و سمرقند در حال رونق است و همزمان در چند شهر تلویزیون کابلی نیز رواج یافته است. برج تلویزیون ازبکستان ۳۷۵ متر ارتفاع دارد، پس از برج آستانکنیو مقام دوم را در بین کشور های مشترک المنافع دارد. در ارتفاعات ۱۰۵ و ۱۱۰ متری برج مذکور رستوران گردان وجود داشته، در ارتفاع ۲۰۵-۲۱۰ متری اداره هواشناسی و بخش فنی قرار دارند. تلويزيون‌ها سازمان راديو تلويزيون ازبکستان - شبکه دولتی تلويزيون يوشلار - شبکه دولتی تلويزيون ام.تی.آر.کی. - شبکه خصوصی جوانان، منطقه انديجان تلويزيون بغداد - شبکه تلويزيونی مستقل منطقه فرقانه تلويزيون ملاقات - شبکه تلويزيونی مستقل منطقه فرقانه تلويزيون بکاباد - شبکه تلويزيونی مستقل منطقه تاشکند تلويزيون علاقه - شبکه تلويزيونی مستقل منطقه سيردريا تلويزيون سمرقند - شبکه تلويزيونی مستقل تلويزيون اربيتا - شبکه تلويزيونی مستقل موسسات فرهنگی خارجی در ازبکستان - مرکز فرهنگی یهودیان بنام یکشنبه در تاشکند تاسیس شده است که اخبار اسرائیل را بر روی کاست ویدیو ضبط كرده، روز های یکشنبه به همراه برنامه های آموزشی زبان، فرهنگی و تاریخی برای یهودیان مقیم به نمایش می گذارد. ۱۲۰ نفر در مرکز مذکور به تحصیل اشتغال دارند. از مراکز فرهنگی خارجی می توان به مراکز فرهنگی آلمان، فرانسه، مصر، هند و قزاقستان، اوکراین و... اشاره كرد. شعبه اتحادیه بین المللی «آلیانس فراغنس» در شهر سمرقند فعالیت می کنند و وظیفه اصلی این سازمان برقراری روابط فرهنگی و اقتصادی و... با دول خارجی است. نمایندگان آلیانس فرانس اهداف آموزش زبان فرانسوی، آشنا كردن ساکنین سمرقند با فرهنگ و میراث علمی فرانس و نمایش نمایشنامه و کنسرت، ترتیب دادن مراکز تفریحی و سفر های توریستی را دنبال می‌کند. مراکز فرهنگی هند و مصر در سال ۱۹۹۴ در تاشکند افتتاح شده‌اند.

وضعيت نظامي ازبكستان

0
0
دکترین نظامی در سال ۱۹۹۵م طرح دکترین نظامی ازبکستان در مجلس عالی این کشور مورد بحث قرارگرفته به تصویب رسید که بر آن اساس: ازبکستان سیاست خارجی و دفاعی خود را بر اساس اصول همزیستی مسالمت آمیز با تمام کشورها، عدم دخالت در امور داخلی دیگر کشور ها، احترام به حق حاکمیت و استقلال و همچنین تمامیت ارضی و مصونیت مرزهای دولتی استوار ساخته است. ارتش در ازبکستان در تابستان ۱۹۹۲ شورای عالی جمهوری ازبکستان قانون دفاعی کشور را تصویب کرد. در قانون مذکور تشکیل نیروهای نظامی کشور تصریح شده است. براساس این قانون، نیروهای نظامی ازبکستان از واحد های زمینی، هوایی، نیروهای دفاع هوایی، نیروهای هوابرد و نیز گارد ملی تشکیل شده است. این قانون تصریح می کند که ازبکستان یک کشور بیطرف بوده، تاسیسات نظامی آن صرفا مقاصد دفاعی دارد. نیروی زمینی: بخش اعظم ارتش را به خود اختصاص می دهد. که شامل یک لشکر هوابرد و یک لشکر هنگ هلی کوپتر هجومی است. از نظر تجهیزات نظامی ۲۸۰ دستگاه تانك و ۷۰۰ دستگاه نفربر آبی – خاکی و ۷۸۰ قبضه توپ و خمپاره و موشک انداز چند لوله ای دارد. همچنین نیروی زمینی دارای ۲۴ فروند هلی کوپتر است. نیروی زمینی دارای پایگاههايي در ترمذ با ۶ هزار نفرنیرو، در فرغانه با ۳۵۰۰ نفر نیرو و دارای یک تیپ در چرچیق است. نیروی هوایی: ازبکستان قریب بر ۵۰۰ هواپیما دارد. که شامل انواع هواپیما ها از قبیل: سوخو، میگ و... تعدادی هلی کوپتر در اختیار دارد. برای دفاع هوایی نیز ۱۰۰ فروند موشک زمین به هوا و ۳۰ فروند هواپیمای سوخو ۲۷ در نظر گرفته شده است. پایگاههای عمده آن در تاشکند، چرچیق، فرغانه، اندیجان، قرشی و خوقند قرار دارند و گارد ملی ازبکستان دارای ۱۰۰۰-۷۰۰ نیرو است.

گردش‌گري ازبكستان

0
0
آثار مهم فرهنگی و تاریخی ازبکستان برخی از شهرهای ازبکستان گنجینه ابنیه تاریخی یا آثار باستانی و هنری ایران است که قسمتی از میراث مشترک فرهنگی ایران و آسیای مرکزی به شمار می‌رود. در زمان تیمور گورکانی شهر سمرقند به صورت کانون هنر ایرانی در آمد. الغ بیک، معروفترین دانشمندان ریاضی و نجوم را در دربار خویش گرد آورد و به کمک آنها رصد خانه معروف الغ بیک را در سمرقند بنیان نهاد. به کمک آنها زیج معروفی ترتیب داد که به زیج الغ بیکی مشهور است و آخرین زيج معتبر ایران به شمار می آید. از آثار تاریخی سمرقند می توان «گور امیر» (۸۰۷ هجری) که به دست عبدالله بن محمد بن محمود بناءالاصفهانی معمار ایرانی ساخته شده و هم چنین « قبر تیمور گورکانی» واقع در آن، مدرسه شیردار(۴۶-۱۰۲۹ هجری)، مدرسه طلا کاری (۷۱-۱۰۵۶ هجری)، مدرسه الغ بیک (۸۲۴ هجری)، (هر سه واقع در میدان ریگستان)، مسجد بی بی خانم (۷-۸۰۲ هجری)، مسجد نمازگاه، مسجد خانقاه و مزار خواجه عبدالله احرار (قرون ۱۵ الی ۲۰ میلادی)، مجموعه بناهای شاه زند شامل مزار قثم بن عباس و مزار قاضی زاده رومی و مقبره تعدادی از اعضای خانواده تیمور ،بقایای رصد خانه الغ بیک (۸۳۲ هجری)، آرامگاه رودکی در قریه رودک، مسجد حضرت خضر(ع) (قرن ۱۹ میلادی)، آرامگاه خواجه عبدی درون آرامگاه برهان الدین ساغرچی (قرن ۸ هجری) را نام برد. آثار تاریخی شهر بخارا و حوالی آن ارک و ریگستان که فقط از مجموعه، بالا حوض آن باقی مانده است،دروازه ارک (۱۸ م) مقبره امیر اسماعیل سامانی (۴-۳ هجری) مقبره چشمه ایوب (۸-۱۰ هجری) قوش مدرسه شامل مدرسه مادر خان (۶۷-۱۵۶۶ م) و مدرسه عبدالله خان (۹۰-۱۵۸۸م) مدرسه گاوکشان (۱۵۷۰ م)، مسجد جامع خواجا کلان (۱۵۹۸م) مجموعه آثار تاریخی خواجه بهاالدین نقشبند (۱۳۸۹ م)، مجموعه یادگاری های پای کلان شامل مدرسه میرعرب (۹۴۳ هجری)، مناره کلان (۱۱۲۷ م)، مسجد کلان(۵-۱۵۱۴ م)، مدرسه امیر عالم خان ،مجموعه تیمچه های تجاری، قوش مدسه شامل مدرسه الغ بیک (۱۴۱۷م) و مدرسه عبد العزیز خان (۲-۱۵۶۱م) مجموعه یادگاریهای لب حوض شامل مدرسه کوکلتاش، مدرسه نادر دیوان بیگی و خانقاه نادر دیوان بیگی، چهار منار، خانقاه فیض آباد، مناره کالیان، مناره کلان، مسجد مغاک عطاری، مسجد خواجه زین الدین و مسجد نماز گاه. در ناحیه غجدوان خرابه های مدرسه الغ بیک و مزار عبد الخالق غجدوانی صوفی مشهور ماوراءالنهر قرار دارد و در نزدیکی آن مقبره بیان قلی خان واقع شده است. مناره وابکند در حوالی بخارا و مجموعه تاریخی سیف الدین باخرزی در حومه شرقی بخارا و آرامگاه میر سید بهرام در کرمینه قرار دارد. در شهرهای خیوه، تاشکند، کهنه اورگنج، ترمذ، نمنگان، خوقند، شهرسبز نيز آثار تاریخی زیادی وجود دارد. قوانین سفر ۱- حمل هرگونه داروهاي کدئين دار ، متادون ، ديازپام ، نوروتوکسين ، داروهاي مخدر و ساير مشتقات داروهاي آرام بخش به کشور ازبکستان توسط مسافر ممنوع است . مسافران در صورت همراه داشتن اين نوع داروها بايستي نسخه پزشک که ممهور به مهر وزارت بهداشت گرديده است بهمراه داشته باشند . لازم بذکر است قوانين اين کشور در خصوص جرائمي نظير حمل يا استفاده از داروهاي ممنوعه ، مواد مخدر و روانگردان بسيار سختگيرانه مي باشد. ۲- برای رانندگی در ازبکستان می باید گواهینامه ملی این کشور یا یک گواهینامه بین المللی (I D P) در اختیار داشته باشید. (I D P) یک مجوز بین المللی برای رانندگی است که دارندگان آن قادر خواهند بود بدون نیاز به گذراندن دوره های آموزش رانندگی یا شرکت در امتحانات راهنمایی و رانندگی در بیش از ۱۶۰ کشور جهان رانندگی نمایند، مضاف بر اینکه این مجوز به عنوان یک سند معتبر بین المللی، می تواند تعیین و تأیید کننده هویت دارنده آن به شمار آید. اضافه می نماید متقاضیان این نوع گواهینامه می توانند در داخل کشور با مراجعه به نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران معاونت راهنمایی و رانندگی و با ارائه گواهینامه ایرانی معتبر خود، نسبت به دریافت آن اقدام نمایند. ۳- به علت توجه به عدم وجود قرارداد انتقال محکومین از حبس میان دو کشور، در صورتی که فرد به هر عنوان توسط مقامات قضایی این کشور به زندان محکوم شود، می باید دوران محکومیت خود را در زندان های محلی سپری نماید. ۴- چنانچه به هر دلیل توسط پلیس محل بازداشت شدید بلافاصله از مامورین بخواهید به استناد ماده ۳۶ کنوانسیون وین ناظر بر امور کنسولی، مراتب را سریعا به سفارت یا نزدیکترین سرکنسولگری جمهوری اسلامی ایران اطلاع دهند و چنانچه زبان محل را نمی دانید از امضاء هرگونه اوراق و اسناد خودداری فرمائید. البته می باید مطلع باشید شما در این کشور تحت حاکمیت قوانین و. مقررات محل بوده و وظایف نمایندگی جمهوری اسلامی ایران مبنی بر ارائه خدمات کنسولی به معنای نقض مقررات کشور متوقف فیه نمی باشد. الزامات ورود و اقامت هزینه روادید این کشور برای اتباع جمهوری اسلامی به ترتیب عبارت است از: روادید ۷ روزه ۵۵ دلار آمریکا روادید ۱۵ روزه ۶۵ دلار روادید ۳۰ روزه ۷۵ دلار روادید ۳ ماهه ۹۵ دلار روادید کثیرالمسافره از سه ماه تا شش ماه ۱۶۵ دلار ترانزیت ۳ روزه یکبار تردد ۳۰ دلار ترانزیت ۳ روزه با دوبار تردد ۴۵ دلار ۵- در صورت در خواست متقاضی روادید به منظور دریافت روادید فوری (ظرف سه روز کاری) ۵۰ درصد و نیمه فوری (ظرف ده روز کاری) ۳۰ درصد به نرخ روادید افزوده خواهد شد. بهداشت ۱- بنابر اعلام سازمان بهداشت جهانی امکان ابتلا به این بیماری ها در ازبکستان وجود دارد: وبا/ دیفتری / هپاتیت A/ سل / تب تیفوئید ۲- امکانات پزشکی و دارویی در این کشور در حد رضایت بخشی نبوده و بر این اساس توصیه می گردد در صورت نیاز از بیمارستان های مجهز برای مراجعه استفاده نمایند و چنانچه به بیماری خاصی مبتلی هستید قبلا نسبت به درمان آن در ایران اقدام نمائید. ۳- باتوجه به عدم رعایت موارد بهداشتی در تهیه غذاهای آماده و ارزان قیمت، توصیه میگردد از استفاده و مصرف غذاهایی که در مراکز غیر بهداشتی تهیه می شود جدا خودداری کنید و برای مصارف روزانه از آب های بسته بندی استفاده نمائید. ۴- همچنین توصیه می گردد در صورت سفر به این کشور از تسهیلات مربوط به بیمه مسافر استفاده نمائید. البته باید گفت بیمه های موجود تنها برای موارد پیش بینی نشده بوده و نمی توان از تسهیلات آن برای درمان بیماری های خاص بهره برد. ۵- لازم است قبل از سفر به این کشور کنترل نمائید واکسن های چهارگانه (کزاز، دیفتری، فلج اطفال و سرخک) خصوصا اطفال را در تاریخ مقرر زده باشید. همچنین بهتر است قبل از مسافرت خود را در برابر بیماری های تب زرد، تب تیفوئید و هپاتیت نوع A و B واکسینه نمائید. ۶- با توجه به وجود بیماری های مسری نظیر هپاتیت B و ایدز، لازم است ضمن رعایت نکات بهداشتی، از هرگونه ارتباطات غیر مطمئن پرهیز نمائید. ۷- جهت کسب اطلاعات بیشتر و آگاهی از جدول مربوط به بیماری های موجود در این کشور می توانید به سایت بهداشت جهانی: www.who.int/countries/en/مراجعه نمائید. امنیت ۱- در این کشور بعضا جرائم همراه با خشونت علیه خارجیان اتفاق می افتد و جرائم خرد و خیابانی به خصوص بعد از تاریکی و در نواحی غیر شهری در حال افزایش است. 2- لازم است مطلع باشید گاهی اوقات اتباع خارجی در مرکز شهر توسط مردم و افراد عادی متوقف می شوند این افراد خود را پلیس معرفی می نمایند. آنها مدارک و حتما پول شما را از این طریق به سرقت می برند؛ لازم است از اینگونه موارد مطلع بوده و در صورت مراجعه افرادی به عنوان پلیس یا مامورین سازمانهای مختلف نظامی و غیر نظامی، ضمن حفظ خونسردی و خودداری از مشاجره و قبل از هر پاسخی از آنان بخواهید شما را به نزیکترین کلانتری و یا پاسگاه پلیس هدایت نمایند. ۳- در هنگام مسافرت با قطار مراقب باشید و از اشیاء و اثاثیه همراه مواظبت نمائید. اطلاعات مفيد ۱- استاندارد رانندگی در این کشور پائین است. بیشتر راههای بیرون تاشکند شرایط خوبی ندارند. به خصوص در کیس شان و کوههای فان. سفر در شب خطرناک است و راههای غیر شهری وبزرگ راهها بدون چراغ هستند. ۲- پروازهای بین المللی از فرودگاه تاشکند صورت می گیرد واز فرودگاههای سمرقند وبخارا فقط پروازهای داخلی صورت می گیرد. ۳- واحد پول این کشور سام است هر چنددلار آمریکا نیز کاربرد دارد، البته فقط دلارهای سالم و نو قابل پذیرش است. ۴- در بدو ورود به این کشور چنانچه در تاشکند اقامت نمودید، سعی کنید در اولین زمان ممکن آدرس نمایندگی جمهوری اسلامی ایران را که به همین منظور در اختیار شما قرار گرفته است، پیدا نمائید تا در صورت وقوع حادثه و یا نیاز به مراجعه، دچار مشکل نشوید. ۷- چنانچه در این کشور دچار حوادثی مثل سرقت پول یا مدارک مسافرتی شدید، ضروری است قبل از هر کار موضوع را به اطلاع پلیس محل برسانید و گزارش پلیس را در این رابطه دریافت نمائید. بدیهی است گزارش رسمی پلیس، به شما امکان خواهد داد موضوع را در نهاد های مربوطه به نحو موثرتری پیگیری نمائید.





Latest Images